Waar komt jouw kano vandaan?

De allermooiste openingsvraag voor elk goed gesprek. Wil een Maori meer weten over iemands achtergrond, dan stelt hij deze vraag. Geen wonder, want de Polynesiërs verkenden de wereld per boot. Tijdens de cursus Deep Democracy (level 1) kreeg ik deze tip. De cultureel antropoloog vertaalde de zin naar  ‘Uit welk nest kom jij?’ of ‘Van wie ben jij één?’

In Deep Democracy staat de wil van de groep centraal. Als facilitator leer je te benoemen welke behoeften er leven en begeleid je het besluitvormingsproces. Daarbij geldt nu eens niet: de meeste stemmen gelden. Nee, de groep als geheel moet achter het besluit staan. Dat lukt alleen als er echt wordt geluisterd naar de minderheid. Wat heeft de minderheid nodig om zich alsnog te kunnen aansluiten bij de meerderheid?

Deze aanpak vergt veel geduld, en het helpt enorm als je de moeite neemt om elkaar beter te leren kennen. Die kano helpt daarbij.

Elkaar ontmoeten in fascinatie

Onlangs was ik in een bestuursvergadering en ik hoorde het gezelschap de gebruikelijke vragen stellen. Vragen die ik zelf ook had bij de start van een nieuw ‘luisteren naar de klant traject’. Hoe betrekken we de andere managers en afdelingen die net zoals wij bezig zijn met vernieuwingen? Hoe veroveren we die andere initiatieven, zoals werkgroep 3.0 en de verbetertrajecten van de klanttevredenheidsonderzoeken. ‘Hoe bereiden we ons voor op deze strijd?’ En toen sprak iemand de wijze woorden: ‘Dus we ontmoeten elkaar in een strijd? Hij boog zijn hoofd een beetje, pauzeerde en zei heel ingetogen: ‘En wat … als we elkaar zouden ontmoeten in fascinatie?’ Het viel even stil. Oef, dat was een mooi kantelmoment in de vergadering.

Award beste onderzoeks-rapport

Ik ben gek op onderzoeksrapporten. Althans, op de communicatieve versies ervan. Mijn eerste baan was bedrijfsonderzoeker en ik mocht de tabellen in het rapport plakken. En ja, dan heb ik het over plakken met plakband! Als onderzoeker was ik er zeer op gebrand dat de conclusies onder de aandacht kwamen van de belanghebbenden. Van onderzoek naar actie, daar ging het om. Ik ontdekte later dat film een goede manier is om onderzoeksresultaten te presenteren. Je krijgt de beste quotes als je deelnemers van een groeps- of focusgesprek direct na afloop voor de camera zet. Ik waardeer bijvoorbeeld het videoverslag van Amnesty International over etnisch profileren. Nieuwsgierig googlede ik laatst op “award onderzoeksrapport”. En ja hoor, gevonden: de vereniging van sociologen heeft de prijs in 2014 uitgereikt aan onderzoekers die zich bezig hielden met klachten in de zorg. Hoewel het rapport in mijn ogen prima leesbaar is en het methodologisch wel helemaal oké zal zijn, vind ik het zo zonde dat er geen film bij zit!

Zo gaan we om met weerstand

In een grote ambtelijke organisatie gaf ik een workshop voor managers over omgaan met veranderingen. “Hoe gaan jullie om de eeuwig negatieve zeurkousen?” vroeg een deelnemer. Een collega-manager antwoordde met een cynische grap: “Net als de kamerplant: op de tocht zetten, geen aandacht geven, gaat vanzelf dood.” Ik schrok. Oeh. Weet de top van dit bedrijf dat er zo wordt gesproken? Mijn reactie werd opgemerkt. “Sorry Cara, we zijn gewoon melig.” Er volgde een interessante discussie over oud zeer, over hoe je als manager zelf je energie voelt wegglippen als je met alleen maar weerstand te maken hebt. En we spraken over de angst voor weerstand. Veel managers zijn bang voor weerstand in hun organisatie en gaan het uit de weg. “Ik omhels weerstand,”, zei een deelnemer, “dat lijkt misschien onnatuurlijk, maar uiteindelijk komt weerstand voort uit betrokkenheid.” We beloofden elkaar veel constructieve weerstand.

Speels ruzie maken op het werk

Laten we eerlijk zijn. Zou het niet prettig zijn als we op het werk een beetje ruzie konden maken? Een vriendin vertelde me over een conflict met haar manager. Al jaren werken zij samen en het was mijn vriendin niet gelukt om op een prettige manier samen te werken. “We noemen haar steevast de Bitch, er valt niet mee te werken. Alles moet op haar manier en ze accepteert geen tegenspraak.” Nog nooit hadden ze hun gebrekkige samenwerking besproken. Ik vroeg mijn vriendin of ze bereid zou zijn om met de Bitch om tafel te zitten, als een mediator het gesprek zou begeleiden. “Nee zeg, zij heeft een hogere positie. Dan lig ik er gewoon uit.” “Maar jij staat toch ook sterk!”, wierp ik tegen. Ik somde op: “Je bent de inhoudelijk expert, je hebt een enorm netwerk en je ziet er fantastisch uit.” Ze was nog niet overtuigd. “Mhm, als ik het bedrijf verlaat, dan ga ik alles tegen haar zeggen!” We lachten om haar ‘stoere’ branie en vroegen ons af of er bedrijven zijn waar speels ruzie maken gewaardeerd wordt.

Glossy als strategische interventie

Ik was blij aanwezig te mogen zijn bij de presentatie van het nieuwe FNV-blad (oplage 700.000, 16 verschijningsvormen). Ik heb aan de wieg gestaan van de voorloper ervan: ‘Senior, blad voor gepensioneerde en senior leden van de FNV’. De afzender, de FNV-afdeling Senioren, bestond nog niet. Het speelde in een bestuurlijke, complexe omgeving. Verschillende bonden claimden eigenaarschap en schoven ieder hun eigen projectleiders, hoofd- en eindredacteuren, journalisten en fotografen naar voren. Het project en mijn bijdrage daaraan werden meerdere keren in het traject afgeschoten. Gek dat je vergeet hoe belachelijk veel moeite het soms kost voordat zo’n fraai blad er ligt. “Je moet in staat zijn om voor de troepen uit te werken”, zo formuleerde Ton Heerts dat bij de lancering. Bladen maken als strategische interventie, ik hou ervan!